Opinion

ਜਾਤ-ਗੋਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ- ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਭਾਗ — ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਜਾਤ-ਗੋਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਿਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਅਤੇ ਮਨੂ-ਸਿਮ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਵਰਣ-ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਰਲ਼ਗੱਡ ਕਰਕੇ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਬਿਨਾ ਪੜ੍ਹੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ-ਮੁਰਦਾਬਾਦ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ …

ਜਦੋਂ ਜੱਟ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬੁੱਲੇ ਸ਼ਾਹ ਫਕੀਰ ਅਤੇ ‘ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ’ ਜਿਹੇ ਸੂਫ਼ੀ ਲੇਖਕਾਂ ਅੰਦਰਲੀ ਜ਼ਹਿਰ ਬਾਹਰ ਕਢਵਾਈ —- 9 ਜੂਨ 1716 ਨੂੰ ਹੋਈ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਖੋਂ ਵੱਡੀ ਸੱਟ ਮਾਰੀ ਸੀ ਇਸ ਤੋਂ ਨੌ-ਦਸ ਸਾਲ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। 24 …

ਜਦੋਂ ਭਾਜਪਾ ਵਾਲੇ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਸਿੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਯਕੀਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਇਸ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਮਾਧੋ ਦਾਸ ਬੈਰਾਗੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ, ਬੈਰਾਗ ਛੱਡਿਆ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦਾ ਬੰਦਾ ਕਿਹਾ, ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਲਈ ਤੇ ਗੁਰੂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਾਂ …

ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਜੱਟ-ਜੱਟੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਿਕਰ ਨੂੰ ਨਫਰਤ ਵਜੋਂ ਨਾ ਦੇਖੋ — ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜੱਟਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਗਾਲਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣਾ ਲੱਗਿਆ ਹਾਂ ਤਾਂ ਦੋ ਦਾਨਸ਼ਮੰਦ ਸੱਜਣਾਂ ਨੇ ਆਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੱਟਾਂ ਅਤੇ ਜੱਟੀਆਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੇ-ਗਾਏ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਜੱਟਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਫਰਤ ਵਧਾਉਣ ਵਿਚ ਵੀ ਰੋਲ਼ ਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। …

ਜੱਟਾਂ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਹੱਡਬੀਤੀ — ਤੁਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਫੋਟੋਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਂਡੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਟੋਕਰੀਆਂ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਭਾਂਡੇ, ਮਜਬੀਆਂ ਦੇ ਭਾਂਡੇ, ਰਵਿਦਾਸੀਆਂ ਦੇ ਭਾਂਡੇ। ਮੇਰੀਆਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਇਹ ਫੋਟੋਆਂ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਘੁਮ ਰਹੀਆਂ ਹਨ । …

ਜੱਟਾਂ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਅਰਥ — ਸਾਡੇ ਲਾਗਲਾ ਪਿੰਡ ਰੂੜਕੇ ਕਲਾਂ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਮਿਸਤਰੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਰ ਮਕਾਨ ਉਸਾਰੀ ਵਾਲੇ ਮਿਸਤਰੀਆਂ ਨਾਲ ਦਿਹਾੜੀ ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਦਿਮਾਗ਼ ਤੇਜ਼ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪ ਵਧੀਆ ਮਿਸਤਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਿਚ ਫੁਰਤੀ ਅਤੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਸਫ਼ਾਈ …

ਕੀ ਜਾਤ-ਗੋਤ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਨ – ਭਾਗ ਦੂਜਾ — ਇਸ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਆਪਾਂ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਜੀ ਬਾਣੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਜਾਤ ਅਧਾਰਿਤ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਜ਼ਫ਼ਰਨਾਮੇ ਵਿਚ ਜੱਟਾਂ ਤੇ ਖ਼ਾਸ …

ਕੀ ਜਾਤ-ਗੋਤ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਨ – ਭਾਗ ਤੀਜਾ — ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਆਪਾਂ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜਾਤੀ ਇਕ ਭਾਈਚਾਰਕ ਵੰਡ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰਾਂ ਸ਼੍ਰੈਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਾਤ ਨਸਲ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਸਾਂਭਕੇ ਰਖਦੀ ਹੈ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਗੋਤ ਸਾਡਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ ਹੈ ਜਿਸ …

ਕਿਸੇ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂ ਦੇ ਬੱਚੇ/ਬੱਚੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ‘ਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਦਾ ਜਾਣਾ ਨਾ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਾੜੀ। ਨਾ ਹੀ ਇਸਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਰਾਜਨੀਤਕ ਇਲਜ਼ਾਮਬਾਜ਼ੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸੁਆਲ ਬਾਦਲਦਲੀਏ ਹੀ ਚੁੱਕਦੇ ਰਹੇ ਨੇ। ਪਰ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ …

ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਇਕ ਜਾਤ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਕੇ ਠੇਕੇਦਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਕੀ ਕਦੇ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕੋਈ ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਸਰਵੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਰਵਿਦਾਸੀਏ ਅਖਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿੰਨੇ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਭਗਤ ਜੀ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ? ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਾਸਟਰਾਂ …